Damak Dudak Yarıkları Nedir?
Dudak ve damak yarıkları anne karnında bebeğin gelişimi sırasında yüz bölümü ve ağız içi oluşurken yapıların karşılıklı birleşmemesinden kaynaklanan açıklıkları ve buna bağlı dudakta burunda diş etlerinde ve damakta ortaya çıkan sorunları ifade eder. Damak yarıklarını fark etmek çoğu zaman zordur. İkisi bir arada olabileceği gibi ayrı ayrı da görülebilirler. Damak dudak yarıklarının çok farklı şekilleri vardır. Dudak yarıkları tek veya çift taraflı, tam veya tam olmayan diye ayrılır. Damak yarıkları ise yumuşak damakta sınırlı veya yumuşak ve sert damak beraber olmak üzere ayrılır. Dudak yarıklarının bazılarında diş eti kemeri de değişik şiddetlerde etkilenir ve yarıktır. Halk arasında tavşan dudak olarak bilinen dudak yarığı doğum öncesi dönemde gelişen ve yüz orta hat birleşme kusuru nedeniyle ortaya çıkan bir hastalıktır. Fötal dönemde (rahim içi bebeklik dönemi) fetüsun dudak kısmını oluşturan hücreler 5. haftada, damak kısmını oluşturan hücreler ise 9. haftada birleşmeye başlar. Ortalama olarak 1/1000 doğumda görülür.
Damak Dudak Yarıkları Sebepleri Nedir?
Dudak ve damak yarıkları pek çok kişi tarafından incelenmiştir ve oluşumunda hem genetik faktörlerin hem de çevresel faktörlerin rol oynadığı görülmüştür. Genetik faktörler tüm yarıkların %5-10’unda rol oynarlar. Eğer ailede yarık dudak ve damak anomalisi varsa bebekte de olma riski artmaktadır. Eğer ailede böyle bir hikaye yoksa yarık mutant genler ve kromozomal delesyonlarla ya da trisomy D ve trisomy E gibi sendromal anomalilerle birlikte izole genetik anomali ile ortaya çıkabilir.
Çevresel faktörler yarık oluşumunda daha etkin rol oynarlar ve çoğu zaman spesifik bir neden bulunamaz. Deneysel olarak kortizon yüksek dozda gebe hayvanların yavrularında yarık dudak damak oluşumuna neden olabilir. Yine annenin hamileliğin ilk 3 ayında geçireceği bir kızamıkçık enfeksiyonu yarık oluşumuna neden olur. Sigara içmenin ve bazı vitamin eksikliklerinin de yarık oluşumunda etkisi olduğu gösterilmiştir. Ayrıca sosyoekonomik düzeyin düşük olduğu durumlarda yarık dudak damak görülme riski daha fazladır. Yarık dudak damak oluşumunda ebeveynlerin özellikle annenin pek çok durumda herhangi bir suçu yoktur. Doğumdan sonra böyle bir çocuk dünyaya getirdiği için sıklıkla anne babalar birbirlerini ve kendilerini suçlarlar ancak böyle bir yaklaşım doğru olmadığı gibi çocuğun tedavisinde de hiç bir olumlu etkisi yoktur. Gebeliğin ilk 1-2 ayındaki ciddi hastalıklar ve kullanılan bazı ilaçlar sebepler arasında sayılabilir.
- Saf dudak yarığı : %25 oranında
- Saf damak yarığı: %25 oranında
- Dudak ve damak yarığı birlikte: %50 oranında görülür.
Yarık dudak anomalisi üst dudakta görülür.
- Tek taraflı tam olmayan dudak yarığı
- Tek taraflı tam dudak yarığı
- İki taraflı tam olmayan dudak yarığı
- Bir taraflı tam bir taraflı tam olmayan dudak yarığı
- İki taraflı tam dudak yarığı
- Orta hat dudak yarıkları (nadiren görülür)
Yarık Damak
- Yumuşak damak yarıkları
- Sert damak yarıkları
- Submukoz yarıklar
- Bifid uvula şeklinde ortaya çıkar. (küçük dilin ikiye ayrılması)
Damak Dudak Yarıkları Tedavisi
Yarık Dudak Tedavisi
Her ikisinin de tedavisi mümkündür. Tedavi uzun solukludur ve amaç 2 ayrı aşamada değerlendirilir. Birinci aşama; çocuk ilkokula başlamadan görsel sorunlarının ve varsa konuşma bozukluğunun tümü ile düzeltilmesidir. İkinci aşama; yetişkin çağda diş çene ve yüz gelişiminin doğal sınırlarda olması ve etkilendiyse burun iç ve dışının gerek görünüm gerekse solunum problemlerinin çözülmüş olmasıdır. Bu tedaviler kısaca plastik cerrahi, ortodontik tedavi ve konuşma terapisi olmak üzere 3 ana başlıkta toplanır. Yarık dudağın cerrahi onarımı yüz hatlarının anatomisini normalleştirmeyi amaçlar. Dudak hem kozmetik hem de fonksiyonel bir organ olduğu için sonuç da hem kozmetiği hem de fonksiyonu oluşturmalıdır. Yarık dudak olgularında her zaman burun deformitesi de görüleceği için amaç çalışan dudak kaslarıyla birlikte dudak mukoza ve derisinin simetrik olarak oluşturulması, bu arada fitrum sütunları ve vermillion tüberkülü ile Cupid yayının estetik bir şekilde oluşturulması amaçlanır. Burun deliklerinin simetrisi, yeterli bir nazal döşeme ve columella uzunluğu ile simetrik ve yeterli bir burun ucu projeksiyonu ve simetrik burun kanatları burun tedavisindeki amaçlardır.
Ameliyat Sonrası Bakım
Bebeklerin beslenmesi ameliyat gününden itibaren olmak üzere kaşıkla oturur pozisyonda beslenme şeklindedir. Kesi hatlarının burun akıntıları ve mamalarla kirlenmesi önlenmelidir. Bu amaçla kesiye hergün antibiyotikli pomatlarla pansuman yapılır. Yara hatlarının kuru tutulması önemlidir. Ameliyat sonrası 5-7. günlerde tüm sütürler alınır.
Ameliyat Yaşı Bebeklerin tedavisi doğumdan sonra ilk 48 saate başlar. Bazı cerrahlar doğumdan sonraki ilk hafta içinde yarık dudak operasyonunu yaparken bazı cerrahlar bu operasyonu çocuğun gelişimini de göz önüne alarak doğumdan sonraki 2-6. aylar arasında yaparlar.
Yarık Damak Tedavisi
Yarık damakta mevcut anomali ağız ve burun boşluklarının tam olarak birbirine açıldığı tam yarıklardan sadece diş arkında olan yarıklara ve sadece yumuşak damakta veya küçük dilde olan yarıklara kadar değişik varyasyonlar gösterir. Bu yarıklar ancak plastik cerrahlar tarafından teşhis edilebilen ve burun ile ağız boşlukları arasında bir mukozal perde olan yarıklardır. Ancak bu mukoza altında kaslar birbirinden ayrı olduğu için bebekte rhinolalia aperta veya yarık damak konuşması denen seslerin burundan çıktığı “hım hım” konuşma olur. Bu bebeklerde de görünen bir yarık olmadığı halde submukoz yarığın tamiri bebeğin ilerde düzgün bir konuşma gerçekleştirmesi için gereklidir.
Ameliyat Sonrası Bakım
Yarık damaklı bebeklerde ameliyat sonrası bakım yarık dudağa göre daha önemli ve zordur. Ameliyat sonrası erken dönemden itibaren ağız içinden sızıntı tarzında bir kanama olabilir ve bu kanama, asfiksi (boğulma) nedeni olabileceği için iyi takip edilmelidir. Aynı şekilde şişmiş bir dil de geriye kaçarak boğulmaya neden olabilir. Erken dönemde ve en azından ilk 48-72 saate bebğin mamaları partiküllü olmamalı ve berrak gıda almalıdır. Başlangıçta bakımı zor olmasına rağmen ağız içindeki kesiler 3-4 gün içinde hızla iyileşirler.
Ameliyat Yaşı bebeklerde de tedavi doğumdan sonraki ilk 48 saatte ortodonti tedavileriyle başlar. Çeşitli intraoral apereyler yarığı küçülterek daha ileride yapılacak ameliyatı kolaylaştırır. Dudak ameliyatında olduğu gibi damak ameliyatında da operasyon yaşı çeşitli öğretilerde değişiktir. Bir grup tedavi yaşı olarak 6. ay uygun derken bir grup 12-18 ay arasını uygun bulur.
